آشنایی با ساز دهنی یا هارمونیکا - پرسینا بلاگ

خبرنگاران | سرویس فرهنگ و هنر - حدود 3000 سال قبل از میلاد در چین سازی با زبانه های چوبی وجود داشت که از نظر ویژگی های ظاهری و صدا شبیه ساز دهنی بوده است. به همین دلیل خیلی از منابع، کشور چین را مبدع این ساز می دانند.

اما بعضی منابع دیگر تاریخچه ساز دهنی را به کشور های اروپایی به خصوص آلمان ربط داده اند. کم کم این ساز تکامل پیدا نموده و توسط مهاجرین آلمانی به ایالات متحده و بعد در سراسر جهان گسترش یافت. کوچک بودن و صدای دلنشین این ساز باعث شد که به سرعت بین مردم محبوب شود. در ادامه بیشتر با ساز دهنی آشنا می شویم.

معرفی جامع ساز دهنی

نام دیگر ساز دهنی هارمونیکا بوده و در دسته ساز های بادی با زبانه آزاد قرار گرفته است. یک زبانه از جنس فلز دارد که با ارتعاش آن صوت فراوری می شود. یک سر این زبانه به بدنه ساز متصل شده و سر دیگرش می تواند آزادانه حرکت کند. جنس صدای ساز دهنی به ساز آکاردئون نزدیک است؛ به همین دلیل است که گاهی تشخیص صدای ساز دهنی با آکاردئون سخت به نظر می آید. در واقع نحوه فراوری صوت در آکاردئون و ساز دهنی مشابه است. ساز دهنی به سرعت بین مردم هوادار پیدا کرد به خصوص بین سیاه پوستان آمریکا. نوازندگان سیاه پوست از صداهای طبیعت و محیط اطراف خود مانند صدای پرندگان، جنگل، جانوران، قطار و... ایده دریافت و سبک های جدید را در نواختن سازدهنی ابداع و ارائه کردند.

انواع ساز دهنی

ساز دهنی بر حسب کاربرد و ویژگی های ساختمانی به دو دسته تقسیم بندی می شود. در این طبقه بندی در واقع از ساز های بیس و کورد که برای کار های گروه نوازی استفاده می شوند صرف نظر نموده و ساز دهنی هایی که بیشتر برای تکنوازی استفاده می شوند را به دو دسته زیر تقسیم می نمایند:

1. سازدهنی های دو زبانه ای

در این نوع ساز دهنی در هر سوراخ دو زبانه وجود دارد و فراوری صدا با استفاده از عمل دمش یا مکش انجام می شود. پس هر نتی که به صدا در می آید حاصل ارتعاش دو زبانه است. از ساز دهنی های این گروه به دو نوع اکتاو (Octave) و ترمولو (Tremolo) می توان اشاره نمود:

• نوع اکتاو: دو زبانه ای که پیشتر به آن اشاره شد، به فاصله یک اکتاو نسبت به هم کوک شده و در زمان نواختن هر دو زبانه باهم مرتعش می شوند. در نتیجه ایتن ارتعاش، صدای تمام نت ها به صورت یک فاصله هشتم یا همان اکتاو فراوری می شود.
• نوع ترمولو: در این نوع ساز دهنی دو زبانه ساز با اختلاف کمی در فرکانس نسبت به هم کوک می شوند. بنابر این هنگام نواختن که هر دو زبانه با هم به ارتعاش در می آیند، صدای حاصله کیفیتی دوگانه دارد که در اصطلاح به آن Tremolo Effect می گویند. یکی از ویژگی های ظاهری و شاخص این نوع ساز داشتن دو ردیف سوراخ کنار هم است.

2. سازدهنی های تک زبانه ای

در این نوع ساز دهنی هر نتی که به صدا در می آید حاصل ارتعاش یک زبانه است. از ساز دهنی های این گروه به دو نوع سازدهنی های دیاتونیک (Diatonic) و کروماتیک (Chromatic) می توان اشاره نمود:

• نوع دیاتونیک: از قدیمی ترین و اولین نوع ساز دهنی است. در نوع دیاتونیک در هر سوراخ 2 زبانه وجود دارد که هریک از آن ها فقط با عمل دمش یا مکش به صدا درمی آید. رایج ترین نوعش، نوع ماژور (Major) است که در آن از نت های گام دیاتونیک ماژور (Major Diatonic Scale) استفاده می شود و در حالت عادی غیر از این نت ها، نت دیگری با آن قابل اجرا نیست. اما نوازندگان حرفه ای و قدر با یاری دریافت از تکنیک هایی مانند Bending و Overbending می توانند سایر فواصل و نت های متعلق به گام کروماتیک را نیز با آن اجرا نمایند.
• نوع کروماتیک: اگر دو ساز دهنی از نوع دیاتونیک را کنار هم قرار دهیم، سازدهنی های کروماتیک شبیه سازی می شود و با رها کردن یک میله فلزی به نام اسلاید (Slide) یا فشار دادن آن، می توان در هر لحظه یکی از آن ها را فعال کرد.

  در هر سوراخ این ساز چهار زبانه وجود دارد؛ که دوتای آن وظیفه فراوری صدای نت های عادی (بدون فشار دادن اسلاید) و دوتای دیگر که با فشار دادن اسلاید فعال می شوند وظیفه فراوری صدای نت های کروماتیک را دارند که نیم پرده بالاتر از نت های عادی هستند.

  ساز دهنی کروماتیک که در سال 1918 اختراع شد، کاربرد و هواداران زیادی دارد چرا که می توان با آن قطعات موسیقی کاملتری را نواخت. با این ساز به خاطر داشتن چهار زبانه و به خاطر وجود اسلاید می توان هر 12 نت موجود در گام کروماتیک هر اکتاو را نواخت. با این حال بعضی از انواع ساز دهنی کروماتیک بدون اسلاید هستند.

  یکی دیگر از تفاوت های ساز دهنی کروماتیک با نوع دیاتونیک به وجود دریچه (Valve) یا بادگیر (Windsaver) در سازهای کروماتیک بازمی شود که میزان هوای غیرضروری را کاهش داده و صدا در آوردن از آن را آسانتر می نماید. در مقابل، سازدهنی های دیاتونیک معمولا دریچه ندارند، به جز نوع خاصی از آنها که دیاتونیک دریچه دار (Valved Diatonic) نامیده می شوند.

کاربرد های انواع مختلف سازدهنی

سازدهنی ها بر حسب قابلیت های مختلف و جنس صدایشان در سبک های خاصی از موسیقی بیشتر کاربرد دارند که در زیر کاربرد هر نوع ساز دهنی در هر سبک گفته شده است.

• سازدهنی ترمولو و اکتاو: در سبک های فولک Folk و پاپ Pop کاربرد بیشتری دارند.
• سازدهنی دیاتونیک: در سبک های فولک Folk، ایرلندی Irish، راک Rock، کانتری Country، بلوز Blues و پاپ Pop کاربرد دارد.
• سازدهنی کروماتیک: سبک های ایرلندی Irish، جز Jazz، کلاسیک Classical و پاپ Pop را بیشتر با این نوع ساز دهنی اجرا می نمایند.
• سازدهنی بیس و کورد: در کار های گروه نوازی و در سبک های کلاسیک Classical کاربرد دارد.

بیشتر بدانید: معرفی انواع سبک های موسیقی در جهان

در خاتمه قطعه ای با نوای دلنشین ساز دهنی را می شنویم:

کد مولتی مدیا

دانلود

فیلم اصلی

گروه ساختمانی آبان: گروه ساختمانی آبان: بازسازی ساختمان و تعمیرات جزئی و کلی و طراحی ویلا و فضای سبز و روف گاردن، طراحی الاچیق، فروش درب های ضد سرقت